رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت ایران، در اطلاعات ارائه شده، به وضعیت مناطق کم آب در کشور اشاره کرد و گفت: بیش از ۱۸ میلیون نفر از جمعیت ایران در مناطق با مشکل کم آبی ساکن هستند. او بیان کرد که تغییرات آب و هوایی به ویژه در مناطق جنوبی، شرقی و مرکزی کشور، خطر خشکسالی شدید و مهاجرت‌های گسترده را به دنبال داشته است. این وضعیت به ویژه تاکید می‌شود که تا سال ۱۴۱۰ حدود ۲۵ درصد منابع آب سطحی کشور به طور جدی تخریب خواهد شد.
به گفته دکتر عباس شاهسونی، اطلاعات سازمان جهانی بهداشت نیز نشان می‌دهد که در ایران حدود ۶.۶ میلیون نفر از ساکنان روستاها در مناطق با بارش کم و خشکسالی شدید یا استرس آبی بالا زندگی می‌کنند، همچنین ۱۱.۹ میلیون نفر از ساکنان شهرها در مناطق با بارش کم و خشکسالی شدید یا مناطق با استرس کم آبی بالا اقامت دارند.
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، به موضوع اقلیم و آثار آن بر تأمین منابع آبی هشدار داده و اطلاعاتی ارائه کرد: بر اساس تخمین‌های انجام شده توسط سازمان جهانی بهداشت، با در نظر گرفتن کاهش ۵۰ درصدی ذخایر آب سطحی و افزایش ۵۲ درصدی وقوع سیلاب، در آینده احتمالاً منابع آب کمتری در دسترس قرار خواهند گرفت. تغییرات اقلیمی پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۱۰ منجر به کاهش ۲۵ درصدی منابع آب سطحی در ایران شود.
وی بیان کرد: این تغییرات می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند افزایش مهاجرت، تغییرات جمعیتی و تأثیرات منفی بر زیرساخت‌های آبی، به‌ویژه آلودگی آب‌ها، شود.
دکتر شاهسونی افزود: تغییر اقلیم به‌عنوان یکی از بزرگترین چالش‌های قرن حاضر شناخته می‌شود. تغییرات اقلیم با پدیدآمدن اثراتی نظیر افزایش دما و سرما، ذوب یخ‌ها، افزایش سطح آبهای دریا، وقوع سیلاب با شدت بالا، خشکسالی‌ها، طوفان‌های گرد و غبار، تشدید برخی بیماری‌ها و ظهور بیماری‌های جدید همراه است.
بررسی گرمای زمین
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، درباره تغییرات اقلیمی و تأثیرات آن بر ایران تبییناتی ارائه داده است: طی پنجاه سال اخیر، میانگین دما به طور پیوسته در حال افزایش بوده است. طبق آمارها، میانگین دمای سطح زمین در این دوره حدود ۰.۷ درجه سانتیگراد افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۱۰۰، میانگین دمای زمین میان ۱.۸ تا ۴ درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت.
وی به تأثیرات گرمای زمین و تغییرات اقلیمی بر ایران اشاره کرده و اظهار داشته است: ایران با واقعیت‌های جغرافیایی منطقه خاورمیانه، که شامل شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک است، در مقابل تغییرات اقلیمی بسیار آسیب‌پذیر است و تا ۸۰ درصد از سطح ایران این ویژگی‌ها را دارا می‌باشد.
دکتر شاهسونی افزود: ایران یک سوم از میانگین بارندگی جهانی و سه برابر میانگین تبخیر جهانی را داراست. همچنین، سرانه بیابان در ایران سه برابر میانگین جهانی است، در حالی که جنگل‌ها در ایران یک سوم از میانگین سرانه جهانی را تشکیل می‌دهند. مساحت ۷.۵ میلیون هکتار بیابان در ایران وجود دارد و نرخ بالای فرسایش خاک و همچنین وقوع پدیده‌های شدید اقلیمی مانند سیل، خشکسالی، آتش‌سوزی جنگل‌ها و طوفان‌های گرد و غبار از جمله اثرات و پیامدهایی است که به دنبال تغییرات اقلیمی در کشور ایران ایجاد می‌شود.
در ادامه تلاش‌ها برای مطالعه تأثیرات تغییر اقلیم بر جوامع انسانی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، به این موضوع پرداخته و تاکید کرده است که این تغییرات به طور مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت انسان‌ها تأثیرات چشمگیری دارند.
او تبیین کرد که تغییر اقلیم از طریق تغییر الگوی آب و هوا، از جمله گرمای شدید، سیلاب‌ها، طوفان‌های گرد و غبار و خشکسالی، به صورت مستقیم بر جامعه تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، تغییرات کیفیت آب، هوا و غذا نیز از طریق اثرات غیرمستقیم بر سلامت انسان‌ها، نقش مهمی در این فرآیند ایفا می‌کنند.
در این راستا، او به اهمیت آگاهی افزایی در مورد اثرات تغییر اقلیم و تدابیر احتمالی برای مقابله با آن اشاره کرد. او توضیح داد که این تغییرات منجر به افزایش بیماری‌های منتقله از آب و غذا و نیز بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا می‌شود. براساس پیش‌بینی‌های سازمان جهانی بهداشت، انتظار می‌رود که در بازه زمانی بین سال‌های ۲۰۳۰ تا ۲۰۵۰، حدود ۵ میلیون مورد مرگ اضافه به دلیل تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی در سراسر جهان رخ دهد.
از اینرو، تأکید شده است که اقدامات فوری برای مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش تأثیرات منفی آن بر سلامت انسان‌ها و جوامع لازم و ضروری است. همچنین، آموزش و آگاهی‌بخشی به عموم مردم در خصوص این تغییرات و راهکارهای پیشگیری از بیماری‌ها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
درصد زیاد گازهای گلخانه ای در کشور
در ادامه تحقیقات و تلاش‌های مستمر در زمینه تأثیرات تغییر اقلیم بر جوامع انسانی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت اقدام به تبیین موارد مهم و نگران‌کننده در این زمینه نموده است. او بیان کرد که مناطق مرکزی، شرقی و غربی ایران به شدت تحت تأثیر طوفان‌های شن و گرد و غبار قرار دارند و از طرفی بسیاری از نقاط این سرزمین در معرض خطر سیلاب و خشکسالی قرار دارند.
وی افزود: این تغییرات و تأثیرات منجر به پدیده‌هایی شده‌اند که به عنوان پیامدهای جدی تغییر اقلیم در ایران شناخته می‌شوند. در یک تحقیق بین‌المللی که توسط یک موسسه تحقیقاتی خصوصی انجام گرفته است و تحت عنوان “ارزیابی شاخص‌های تغییرات آب و هوایی” به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است، ایران در میان ۶۳ کشور مورد بررسی، در سال ۲۰۲۳ میلادی، رتبه پایین‌ترین را از نظر ارزیابی تغییرات آب و هوایی به دست آورده است.
با تأکید بر این اطلاعات، شاهسونی تشریح کرد: از منظر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، ایران در میان این ۶۳ کشور، رتبه ۵۷ را به خود اختصاص داده است. همچنین، در بخش سیاست‌های اقلیمی، این کشور در مقایسه با سایر اعضا، رتبه ۴۹ را به خود اختصاص داده و در زمینه انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز در میان این کشور‌ها ، رتبه ۶۱ را به دست آورده است.
به نظر می‌رسد که تأثیرات جدی تغییر اقلیم در ایران نه تنها تغییرات آب و هوایی را در بر گرفته، بلکه بر سیاست‌های اقلیمی، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز تأثیر مستقیم داشته است. از اینرو، تدابیر فوری جهت مقابله با این چالش‌ها و کاهش تأثیرات منفی آن‌ها بر جامعه و محیط زیست از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
دمای ایران تا سال ۲۰۷۰ رو به افزایش است
در ادامه تحلیل موثرات تغییر اقلیم بر ایران، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، به تفصیل به بررسی شاخص‌های اجرایی مرتبط با تغییر اقلیم در ایران پرداخت. او اظهار داشت که کلیت شاخص‌های عملکرد تغییر اقلیمی در کشور به صورت کلی نسبت به جهان به ترتیب رتبه، جایگاه و عملکرد مناسبی ندارد.
وی افزود: تحلیل‌ها نشان می‌دهند که در صورت پیشرفت میانگین دماها و انتشار گازهای گلخانه‌ای در سناریوی افزایشی، کشور ایران در طی ۳۰ سال آخر قرن ۲۱ میلادی، یعنی از سال ۲۰۷۰ تا ۲۱۰۰، می‌تواند با افزایش دماها بین ۱.۵ تا ۵.۲ درجه سانتیگراد مواجه شود.
او به افزود: بر اساس پیش‌بینی‌ها، در صورت ادامه روند افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سراسر جهان، میان ۳۰ تا ۶۵ درصد روزهای سال به عنوان روزهای داغ یا بسیار گرم شناخته می‌شوند. علاوه بر این، اگر وضعیت کنونی تغییرات اقلیمی در کشور حفظ شود، آبهای سطحی ایران تا سال ۲۰۳۰ میلادی با ۲۵ درصد کاهش روبه‌رو خواهند شد.
نتیجتاً، درک و آگاهی از تأثیرات تغییر اقلیم بر جامعه و محیط زیست ضروری است و اقدامات فوری برای کاهش این تأثیرات و تطابق با تغییرات آینده اقلیمی امری اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.
افزایش روند مرگ و میر در جامعه سالمندان بیش از سه‌برابر
به توصیه‌های دکتر شاهسونی و با توجه به مطالعات و تحقیقات در زمینه تغییر اقلیم و تأثیرات آن بر جوامع انسانی، او به اصل مبحث پرداخته و اظهار داشت: در شرایطی که روند افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان متوقف نشود، پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۸۰ میلادی نرخ مرگ و میر در افراد سالمند بالای ۶۵ سال به طور قابل توجهی افزایش یابد. این افزایش منجر به افزایش تعداد مرگ و میر در هر صدهزار نفر از افراد سالمند خواهد شد، که برآمده از اثرات نامطلوب انتشار گازهای گلخانه‌ای خواهد بود. این عدد متاخر از سال ۱۹۹۰ میلادی که در آن نرخ مرگ و میر در هر صدهزار سالمند حدود ۶ بوده است، با یک افزایش قابل توجه مواجه خواهد شد.
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با بیان اینکه نظام سلامت نقش حیاتی و حیات‌بخش در مقابله با چالش‌های تغییر اقلیمی دارد، افزود: تطابق با اثرات تغییر اقلیم و خطرات ناشی از آن نیازمند سازگاری بالایی از سوی نظام سلامت است. این سازگاری باید به گونه‌ای باشد که نه تنها نظام سلامت به فعالیت‌های عادی خود ادامه دهد، بلکه به طور همزمان با اثرات تغییر اقلیم دوام بیاورد و خدمات مورد نیاز جامعه را تأمین کند.
با توجه به نکات مطرح‌شده، دکتر شاهسونی به توجه به اهمیت و ضرورت تقویت تاب‌آوری نظام سلامت به وسیله تقویت ظرفیت‌ها و امکانات موجود در این نظام اشاره نمود و تاکید کرد که تضمین پایداری و ارائه مستمر خدمات به مردم، نیازمند تدابیر ویژه در این زمینه می‌باشد.
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت به این نکته ادامه داد: با هدف تقویت تاب‌آوری و پایداری زیست محیطی نظام سلامت در مقابل اثرات تغییر اقلیم، وزارت بهداشت برنامه ملی واضحی را تدوین کرده است که استراتژی‌ها و راهکارهای عملی برای ارتقاء تاب‌آوری نظام سلامت در این شرایط را شامل می‌شود. در حال حاضر، این برنامه در مراحل تصویب قرار دارد و پس از تصویب در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی کشور، به اجرای عملیاتی خواهد پرداخت.
دکتر شاهسونی افزود: امیدواریم با تصویب و اجرای این برنامه، نه‌تنها تاب‌آوری نظام سلامت در مواجهه با چالش‌های تغییر اقلیم تقویت گردد، بلکه به ارتقاء پایداری زیست محیطی نیز کمک نماییم و در شرایط رخدادهای حدی، به بهترین نحو ممکن به نیازهای جامعه در زمینه بهداشت و درمان پاسخ دهیم.
اثر منفی تغییرات اقلیمی بر امنیت غذایی کشور
دکتر شاهسونی در این زمینه تفسیر می‌کند: بر اساس پیش‌بینی‌های ارائه شده توسط سازمان جهانی بهداشت، در صورت ادامه روند انتشار گازهای گلخانه‌ای به حالت حداکثری، تغییرات اقلیمی اثر منفی‌ای بر امنیت غذایی کشور ایران به همراه خواهد داشت. این تغییرات منجر به مواردی چون کاهش دسترسی به منابع آبی، افزایش دما و وقوع طوفان‌های گرد و غبار می‌شود که این نقشه‌های منفی به تدریج باعث کاهش بهره‌وری و کیفیت عملکرد جامعه خواهد شد.
تغییرات اقلیمی و کاهش ۲۵ درصدی آبهای سطحی ایران
دکتر شاهسونی توضیح می‌دهد: تغییرات اقلیم باعث بوجود آمدن مشکلات بسیاری در کشور می شود. این تغییرات می‌تواند باعث افزایش خطراتی چون سیلاب‌ها و خشکسالی‌ها شود. افزایش سطح آب دریاها ممکن است منجر به ایجاد موج‌های ناگهانی از فرسایش ساحل‌ها، نفوذ آبهای شور و زیرزمینی و تخریب اکوسیستم شود.
با توجه به توصیه‌های دکتر شاهسونی ،این پدیده‌ها می‌توانند افزایش مهاجرت، جابجایی جمعیت و تأثیر منفی بر زیرساخت‌های آبی را در پی داشته باشند. براساس تخمین‌های سازمان جهانی بهداشت، تعدادی حدود ۶.۶ میلیون نفر از ساکنان مناطق روستایی در مناطق بارانی با خشکسالی بالا یا استرس‌های آبی بالا و حدود ۱۱.۹ میلیون نفر از ساکنان شهرها در مناطق با خشکسالی بالا یا مناطق با کمبود زیاد آب زندگی می‌کنند.
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت هشدار می‌دهد: با توجه به کاهش ۵۰ درصدی منابع آب سطحی و افزایش ۵۲ درصدی وقوع سیلاب، پیش‌بینی می‌شود که منابع آب قابلیت تأمین نیازهای جامعه را کمتر خواهند کرد و تا سال ۱۴۱۰، تغییرات اقلیمی منجر به کاهش ۲۵ درصدی منابع آب سطحی در کشور ایران خواهد شد.
دکتر شاهسونی افزود: از جمله تأثیرات دیگر تغییرات اقلیم در جمهوری اسلامی ایران، افزایش در فراوانی و شدت طوفان‌های گرد و غبار است. تحقق ها و پیش‌بینی‌های انجام شده نشان می‌دهد که با بهبود نشانه‌های تغییر اقلیم، تخریب خاک، و تداوم نامتعادلی‌ها در مدیریت منابع آبی و خاکی، تداوم فراوانی و شدت طوفان‌های گرد و غبار باعث تحت‌تاثیر قرار گرفتن سلامت و معیشت انسان‌ها خواهد شد.
تأثیرات جامع تغییرات اقلیمی بر سلامت انسان و ایجاد بیماری ها
به نقل از دکتر شاهسونی: استرس گرمایی می‌تواند عارضه‌های جدی نظیر بی‌حالی، اسهال و حتی سکته مغزی و مرگ را به دنبال داشته باشد. همچنین، آلودگی هوا نیز باعث افزایش موارد مرگ و میر ناشی از عفونت‌های تنفسی، سرطان ریه و بیماری‌های قلبی و عروقی خواهد شد.
در ادامه، دکتر شاهسونی اظهار داشت: تغییرات اقلیمی علاوه بر تأثیرات فیزیکی، توانایی انسان در مقابله با عوامل بیماری‌زا را نیز به شدت کاهش می‌دهد. این تغییرات شرایط جسمی افراد را به نحوی تغییر می‌دهد که احتمال قرار گرفتن در معرض بیماری‌های خطرناک افزایش می‌یابد. در این بستر، فرصت‌های ناامنی، آسیب به زیرساخت‌ها، افزایش دسترسی به عوامل بیماری‌زا و کاهش دسترسی به مراقبت‌های پزشکی نیز موجب تنزل در ظرفیت مقابله انسانی می‌شوند.
وی ادامه داد: خشکسالی منجر به کاهش رعایت بهداشت و به ویژه بهداشت آبی می‌شود. این عوامل باعث تشدید و افزایش بیماری‌هایی نظیر تراخم، کلامیدیا، وبا، ورم ملتحمه، اسهال، اسهال خونی، اشریشیا کلی (اسهال)، ژیاردیا (بیماری انگلی روده‌ای)، سالمونلا (یک نوع مسمومیت غذایی)، گال و تب حصبه می‌شود.
در این گزارش، دکتر شاهسونی علاوه بر نکات مهمی که بیان کرده اند، افزودند: تغییر در الگوی بارش‌ها و گرمایش زمین منجر به افزایش شیوع بیماری‌های ناشی از ویروس‌ها، باکتری‌ها، حیوانات و تک‌یاخته‌ها می‌شود. این تغییرات در عوامل ناقل مانند پشه، کنه و کک نقش مهمی در گسترش این بیماری‌ها می‌باشند، به عنوان مثال تب دنگی، طاعون، ویروس نیل غربی، زیکا و مالاریا.
با توجه به تحلیل‌های دکتر شاهسونی، اهمیت خطرات اقلیمی در رابطه با سلامت انسان بیان شد: این تغییرات ممکن است در جابجایی انسان‌ها از اثرات ضروری و تأثیرگذاری نظیر لپتوسپیریروز (تب شالیزار)، کریپتوسپوریدیوز (بیماری انگلی روده)، تب لاسا (بیماری ویروسی از فضله موش)، ژیاردیازیس، گاستروانتریت (بیماری التهاب معده)، وبا، سالمونلا، شیگلوز (اسهال خونی)، ذات الریه، حصبه، هپاتیت و بیماری‌های تنفسی و پوستی نقش مهمی داشته باشند.
وی به اظهارات اصلی خود ادامه داد: این تأثیرات نه تنها در کل کشور، بلکه به ویژه در مناطق جنوبی، شرقی و مرکزی کشور به شدت احساس می‌شود.
