با توجه به اظهارات یک متخصص علوم آزمایشگاهی، مشکل کمبود کیت های آزمایشگاهی در ایران به یک مسئله مهم در نظام سلامت تبدیل شده است. بخش عمده آزمایشگاه های کشور به خرید کیت های قاچاقی مجبور شدهاند. این کیت ها با قیمتهای بسیار بالا، بدون نظارت و در شرایط نامناسب، نگهداری و به دست آزمایشگاه ها میرسند و ممکن است تاثیرات جدی در نتایج آزمایش ها داشته باشند. به گزارش آیمد ۳۶۰ و با ارجاع به مهر، میر مجید مصلایی اظهار داشت: در آزمایشگاهها از انواع مختلف کیت ها و روش های آزمایشی استفاده میشود. برخی از این روش ها شامل الایزا، کمی لومینسانس، الکتروکمی لومینسانس و الفا هستند. این کیت ها به منظور انجام آزمایش ها و تست های مختلف استفاده میشوند. وی افزود: همچنین، روش های ایمنواسی از جمله تست های هورمونی و عفونی مانند آزمایش های HIV، هپاتیت و ECL نیز استفاده میشود. در آزمایشگاهی که خودم فعالیت میکنم، از روش الایزا و نیز روش ECL استفاده میشود. با این حال، به دلیل دقت، سرعت و صحت، تلاش میشود تا در حد امکان از کیت های کمی لومینسانس و الکتروکمی لومینسانس استفاده شود. دکتر مصلایی درباره روش تامین کیت های آزمایشگاهی نیز توضیح داد: مشکل کمبود کیت های مورد نیاز برای آزمایشگاه ها تنها مربوط به ما نیست، بلکه تمام آزمایشگاه ها با این مشکل روبرو هستند. تقریباً بیش از ۹۷ درصد آزمایشگاه ها کیت های خود را از طریق تأمین کنندگان و توزیع کنندگان خارجی تهیه میکنند و فقط کمتر از ۳ درصد آزمایشگاه ها خودشان کیت ها را وارد میکنند. وی اضافه کرد: برای سیستم های بسته، آزمایشگاه ها مجبورند از نمایندگی هایی که در کشور واقع شده اند، کیت ها را خریداری کنند. اما برای سیستم های باز، روش های مختلفی مانند الایزا و سایر روش ها وجود دارند که میتوان از طریق آنها کیت های مختلف بیوشیمی، سرولوژی، هورمونی و ژنتیک را تهیه کرد.
با توجه به تحلیل یک متخصص علوم آزمایشگاهی، مشکل کیت های آزمایشگاهی در سیستم سلامت ایران از حدود ۳ سال پیش آغاز شده است. برای سیستمهای بسته، شرکتهای تأمین کننده نتوانستهاند به اندازه نیاز کیتهای آزمایشگاهی تولید کنند، که منجر به کمبود کیتها در اکثر آزمایشگاهها شده است. این مشکل به تدریج به کیتهای معمول دیگر نیز گسترش یافته است. به گفته دکتر میر مجید مصلایی، برای تأمین نیازهای خود، آزمایشگاهها با مشکلات فراوانی روبرو شدهاند. او اشاره کرد: “مشکل تأمین کیت تنها مسئلهای نیست که باید مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از دستگاههای سیستمهای بسته، علاوه بر کیت، به محلولها و مصرفیهای دیگری نیز نیاز دارند که به طور خاص برای آن دستگاه تولید میشوند. در برخی موارد، کیت موجود است اما محلول آن موجود نیست زیرا مسیر واردات محصولات با یکدیگر تفاوت دارد. بنابراین تأمین همزمان این دو عنصر ضروری است.” دکتر مصلایی بیان کرد: به دلیل این مسئله، آزمایشگاهها مجبور به خرید کیت های قاچاق شدهاند. وی به طور صریح اعلام کرد که تعداد زیادی از آزمایشگاهها، حتی اگر آن را اعلام نکنند، از کیتهای قاچاق استفاده میکنند. به خصوص آزمایشگاههای بزرگ کشور که تستهای تخصصی و فوق تخصصی انجام میدهند، ناچارند کیتهای قاچاق را تهیه کنند. او افزود: مسئولان میتوانند بر اساس آئیننامه با مسئولان آزمایشگاه برخورد کنند. با این حال، باید توجه داشت که آزمایشگاهها نمیتوانند حتی یک ریال به تعرفه خود اضافه کنند، به وجود مشکلات مربوط به قیمت بالاتر خرید کیت از قاچاقچیان رغم. این مسئله، در صورتی که مرتبط با تأمین نیازهای بیماران به مدت کوتاه باشد، مشکلی ایجاد نمیکند؛ اما وضعیت کنونی نشان میدهد که آزمایشگاهها به مدت ۳ سال با کمبود کیت مواجه هستند.
درباره شرایط نگهداری کیتهای قاچاق، دکتر مصلایی اظهاراتی داشت. او گفت: “درباره شرایط نگهداری و کیفیت کیتهای قاچاق، تردید وجود دارد. زمانی که کیت را با قیمتی چندین برابر بیشتر از قیمت عادی خریداری میکنیم و منتظر ورود آن از مرز هستیم، نمیتوانیم مطمئن باشیم که شرایط نگهداری آن چگونه بوده است. وقتی آزمایشگاهها با کمبود کیت مواجه هستند و تهیه کیتهای مورد نیاز خود از بازار معمولی ممکن نیست، مجبور به خرید کیتهای قاچاقی میشوند.” در نهایت، این گزارش نشان میدهد که مشکل کیت های آزمایشگاهی در سیستم سلامت ایران همچنان ادامه دارد و نیاز به توجه جدی مسئولان و اقدامات سریعتر در جهت تأمین کیتهای آزمایشگاهی و مصرفی مربوطه وجود دارد. بحث نیاز به تأمین کیتهای آزمایشگاهی به قیمتهای چندبرابری و مواجهه با نتایج مختلف، نگرانیهایی را برانگیزانده است. متخصص علوم آزمایشگاهی به این موضوع اشاره کرده و اظهار داشته است که برای تأمین کیتها، مجبور میشویم با قیمتهای گزاف از قاچاقچیان خرید کنیم. این خریدها علاوه بر قیمت بسیار بالاتر از قیمت اصلی کالا، به خرید برندهای مختلف نیز منجر میشود. این وضعیت باعث میشود که در نتیجه تستها و روند کنترل کیفی آزمایشها با مشکلاتی رو به رو شویم. متخصص علوم آزمایشگاهی به عملکرد وزارت بهداشت و اداره تجهیزات پزشکی نیز اشاره کرده است. مشکل اصلی در تأمین کیتها و کمبود آنها در کشور به این دلیل مربوط میشود که مسئولان در این حوزه هیچ آمار دقیقی از میزان نیاز کشور به کیتهای معمول مورد استفاده ندارند. حتی در صورتی که آماری اعلام میشود، به عقیده متخصص، این آمار صحیح نبوده و صرف اعلام عدد بیپایه کافی نیست. او به عنوان مثال، تعداد تستهایی مانند تست قند خون که به صورت متداول در آزمایشگاهها انجام میشود، را در نظر میگیرد. اما متأسفانه در کشور ما، اینگونه آمارهای نسبتاً دقیقی وجود ندارد و هیچ مرجعی وجود ندارد که بتواند اینگونه آمارها را حتی به طور تقریبی منتشر کرده و در اختیار سایر مسئولان قرار دهد. با توجه به مطالب مطرح شده، متخصص آزمایشگاهی تأکید میکند که اگر سازمانهای مربوطه میخواهند اقدام مؤثری برای تأمین کیتهای آزمایشگاهی انجام دهند، باید ابتدا میزان نیاز کشور را مشخص کنند و سپس برای تأمین اقدامات لازم را انجام دهند. این اقدامات به منظور جلوگیری از مشکلات مربوط به کمبود کیت و معضلات مرتبط با آن در این حوزه ضروری است.
